Alfred Kubin

Alfred Kubin (Oostenrijk 1877 -1959) – Het leven inrijden, pentekening 23 x 35,7 cm (1947) Oberösterreichischer Landesmuseum, Linz

Kubin was een nerveuze, gevoelige man die een zelfmoordpoging deed op het graf van zijn moeder, vervolgens het leger inging, er door een inzinking weer aan ontsnapte, de kunstacademie in München bezocht en ook weer voortijdig verliet, kortstondig lid was van Der Blaue Reiter, waarna hij zich afwendde van de avantgarde. Zijn latere leven kenmerkte zich vooral door de grote hoeveelheden illustraties die deze tekenaar, graficus, aquarellist maakte voor meer dan 170 boeken. Het satirische tijdschrift Simplicissimus voorzag hij van 350 litho's (steendrukken) die als illustratie dienden. Daarnaast schreef hij zelf meerdere boeken en legde een enorme grafiekverzameling aan.

Kubin was sterk beïnvloed door het werk van Rops, Redon, Munch, en vooral Max Klinger, die hij zijn leven lang trachtte te evenaren. Tegenwoordig gaan we een beetje schouderophalend voorbij aan zijn macabere en soms ironische fantasieën en droombeelden waarin vrouwelijke genitaliën vaak een rol spelen. Na de Anachluss van Oostenrijk bij nazi-Duitsland werd zijn werk als Entartete Kunst verboden.

Kubin toont hier op humoristische wijze het varken als lastdier. In afbeeldingen waarin het varken als lastdier fungeert, zijn het vaak naakte vrouwen, kabouters of clowns die het dier berijden. Hier lijkt de madam de leiding te hebben, met het zweepje in de hand, terwijl de man achterop op een kamergeleerde lijkt, met leesbril, kalotje en pantoffels, die onverstoorbaar zijn krant leest.

Girolamo Ciulla

Girolamo Ciulla (Italië 1953) – Staande figuur met varkentje, brons en keramiek.

De beelden van Ciulla tonen onbewogen aandoende figuren, vaak met fantastische dieren en grote, vereenvoudigde architectonische vormen. Ze doen archaïsch aan, hij werkt vanuit een zelfbedachte ‘mythologie’, meestal in travertijn en marmer en kiest stevigheid en vereenvoudigde vormen.

Zijn beelden staan in de publieke ruimte in de Italiaanse steden Caltanissetta en Massa.

Skelet van een zwijn

Hendrik Johan Melgers

Hendrik Johan Melgers (Nederland 1899-1973) - Het nieuwe varken, gouache 45 x 47 cm (1950)

De Groninger Henk Melgers studeerde aan Academie Minerva. Hij sloot zich aan bij zowel kunstvereniging De Onafhankelijken in Amsterdam als De Ploeg in Groningen. Hij exposeerde bij beide verenigingen om zijn werk grotere bekendheid te geven, wat hard nodig was omdat hij vaak in geldnood verkeerde. Hij werkte veel samen met Johan Dijkstra, en in de late jaren 20 vertoonde hun werk stilistisch veel overeenkomst, al was het werk van Melgers niet zo uitbundig.

In die jaren kreeg Melgers meer belangstelling voor socialistisch geëngageerde kunst, en sloot hij zich aan bij de Socialistische Kunstenaars Kring (SKK). De SKK stelde zich tot doel de socialistische gedachte in de kunsten te bevorderen om daarmee de scheiding tussen kunstenaar en samenleving op te heffen. Op de SKK tentoonstelling ‘Socialistische Kunst Heden’ in 1930 was Melgers met 8 werken vertegenwoordigd, naast inzendingen van o.a. Bart van der Leck, Käthe Kollwitz, George Grosz en Otto Dix.

Na de Tweede Wereldoorlog onderging het werk van Melgers zowel stilistisch als inhoudelijk een belangrijke verandering, hij maakte fantastische taferelen met een knipoog naar de bestaande werkelijkheid. Koeien, varkens en kippen vliegen door de lucht of banen zich als groteske wezens een weg door de Drentse dorpen.

Paulus Potter III

Paulus Potter (1625-1654) - Koeien op weg naar de weide (detail), olieverf op panel 38,5 x 50 cm (1647). Residenzgalerie, Salzburg.

Theo Zwinderman, zelf gepassionneerd ‘varkenist’, rekent Potter tot een van de beste varkensschilders of all time.Op enkele schilderijen na, vaak herhalingen van de compositie (op deze blog te zien onder 22 maart), spelen varkens slechts een zijdelinge rol in Potters oeuvre.

Dit detail van het linker deel van het paneel toont een stal in tegenlicht, koeien die uit de stal komen, een boerenvrouw en haar zoontje die ze net gezoogd heeft en twee lome ‘landvarkens’. De scheve boom naast de stal gebruikt de schilder knap als schakel tussen het heldere voorjaarslandschap (hier niet te zien) en het scherpe, donkere silhouet van de koe.

Wilhelm Busch II

Welkom! Treedt binnen in vrede, gij beiden!

Hier wordt geen vriend van vriend gescheiden,

Wij laten zoveel schapen toe,

ook voor een braaf varken daarom geen taboe!

Het varken knorde, de engelen hieven gezangen aan;

zo zijn zij samen naar binnen gegaan.

Wilhelm Busch

(zie ook Wilhelm Busch I, 21 april 2010)

Renze Koenes

Renze Koenes (Nederland 1963) - Varkensstudies, conté-potlood, 20 x 30 cm (1995)

Ik moest als educatief illustrator voor Natuurmonumenten een aantal boerderijdieren tekenen. Ik toog naar kinderboerderij 'Cantecleer' in Kampen, waar ik toen woonde. Ik was daar enorm gecharmeerd van het pasgeboren fluweelzachte, muisgrijze ezelsveulentje dat als een speelgoeddier met een rood riempje om de nek door het hok paradeerde. Die levensvreugde stond in groot contrast met de vermeende onverschilligheid van een enorme zeug die in een hok verderop lag te maffen, die zich slechts liet storen door op de kop kriebelende vliegen, die met een korte schok van het gehele lichaam werden weggejaagd, wat ook nog met een korte knor gepaard ging.
Iedereen die 'Mijnheer Tip is de dikste mijnheer' van Anton Koolhaas heeft gelezen weet wel anders: varkens zijn gevoelig en erg begaan met hun eigen lot. Het verslag van het formaat van de zeug wekte in mijn kennissenkring grote hilariteit. Ik moest navragen bij een andere kinderboerderij hoelang een zeug kon worden; de lengte van twee meter werd bevestigd. Ik koppelde dit terug naar mijn vriendenkring, maar nog altijd wordt deze bevinding belachelijk gemaakt, en wordt de lengte van een zeug te pas en te onpas als referentiekader gebruikt, bij het opmeten van een ruimte bijvoorbeeld.

Renze Koenes


www.renzekoenes.nl

Dette ten Doeschate

Dette ten Doeschate (Nederland 1958) – Buddha jumps over the wall, kunstproject bij Ten Kate Vetten, Ter Apel (2008)

Dette ten Doeschate maakt grote, tijdelijke kunstprojecten in opdracht van bedrijven en instellingen, waarbij ze de omgeving als uitgangspunt neemt en twee thema's steeds weer terugkomen: de natuur en verzamelingen. Voor het bedrijf Ten Kate Vetten in Ter Apel bedacht ze het project ‘Buddha jumps over the wall’. De namen van varkensrassen schreef ze in goud op de vele ramen in de productiehallen. Verder maakte ze een serie levensgrote afbeeldingen van varkens, een kleurboek voor de kinderen van werknemers met dezelfde afbeeldingen, en de 180 namen van varkensrassen waarvan vele niet meer bestaan. Voor de bezoekers aan dit bedrijf werd een ‘Buddha jumps over the wall soep’ geserveerd. De naam van het project verwees naar de Chinese soep of stoofschotel dat de befaamde jinhuaham en andere niet-vegetarische ingrediënten bevat, en twee dagen neemt om te bereiden. Het verhaal gaat dat zelfs de vegetarische monnik Boeddha zich bij de verlokkelijke geur van dit gerecht niet kon bedwingen en over de klooster muur sprong om ervan te proeven. Bij het bedrijf Ten Kate worden varkensvetten —een slachtafvalproduct— verwerkt tot halffabricaten voor o.a. geneesmiddelen, brood, ijs, drop en body lotion. In het bedrijf blijft het varken eigenlijk geheel onzichtbaar, het is een abstract product geworden dat in containers zit. Ook in het werk van ten Doeschate was het varken maar ten dele zichtbaar: het bestond uit de omtrekken van varkens, namen, en een soep.


www.dettetendoeschate.nl

Brian Chan

Brian Chan (USA 1980) Pig, papier, lengte 15 cm (2007)

I folded this pig for the Year of the Pig in the oriental zodiac. I decided to design a pig like the ones I'm familiar with, those my uncle used to keep, and those I’ve seen during my travels around the United States, as well as from photographs online, rather than the wild boar often seen in Chinese and Japanese art. While working on this piece I wanted to convey intelligence and pride rather than just the aspects of the stereotypical pig. Usually I make a drawing of the work I want to design in origami, but for the pig, I just started folding and experimenting with paper.

Brian Chan

http://chosetec.darkclan.net/origami

Michael Sowa

Michael Sowa (Duitsland 1945) – Köhler’s varken, acryl (1996)

Sowa staat internationaal bekend om zijn uitdagende, surrealistisch-komische illustraties, waarin dieren vaak figureren, en fijnzinnig commentaar leveren op ons menszijn. Varkens zijn eveneens goed vertegenwoordigd. Bovenstaand schilderij is een klassieker, en staat afgebeeld op zijn boek ‘Sowa’s Ark’ (Thames & Hudson 1999).

Varkens kunnen overigens echt goed duiken, zelfs van een hoge duikplank; ze kunnen goed zwemmen en zelfs onder water foerageren. Beroemd én waar is het verhaal van Priscilla, een Amerikaans varkentje dat in Houston een kind redde van de verdrinkingsdood. Door zich vast te klampen aan de wandelriem van Priscilla werd hij naar de veilige oever gebracht. Het verhaal is ook verfilmd. Jammer genoeg kreeg Priscilla sterallures, en raakte verslaafd aan ‘drugs’—aan de zaadjes van de blauwe winde, die natuurlijke tryptamine bevatten, dat weer nauw verwant is aan LSD. Zo moest Priscilla ook nog eens afkicken... Het schijnt dat zo'n 2000 jaar geleden de Phoeniciërs varkens gebruikten als levend kompas. Raakten ze uit zicht van land, dan zetten ze een varken overboord, die door het goede reukvermogen in staat was land te lokaliseren, en dan in die goede richting ging zwemmen.

Har Sanders

Har Sanders (Nederland 1929-2010) – Waddinxveen, pentekening 40 x 30 cm. (1962)

Har Sanders is 12 mei jl. In zijn woning in Oude-Pekela overleden.

Tijdens vervangende dienstplicht aan de Rijkspsychiatrische Inrichting in Eindhoven ontmoette hij Frank Letterie, die hem stimuleerde om te gaan tekenen. Letterie ontwikkelde zich later tot beeldhouwer, Sanders ging studeren aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten te Den Haag en behaalde in 1958 het diploma in de richting ‘illustratief'. In 2003 exposeerden beiden in het Museum voor figuratieve kunst 'De Buitenplaats' in Eelde.

Sanders maakte zeefdrukken, schilderijen, tekeningen, linoleumsneden en etsen. In de jaren 60 behoorde hij tot de kunststroming Hyper- of Fotorealisten, en exposeerde o.a. in het Van Abbemuseum in Eindhoven. Bekend van hem zijn grote wandschilderingen van boerenbont patronen (van de theedoeken) in bijv. betonnen parkeergarages. In 2007 exposeerde hij in het Helmondse Speelhuis, waar hij een tentdoekschildering op de wanden en het plafond had gemaakt van achthonderd vierkante meter. In 2009 ging een grote overzichtstentoonstelling in Museum Møhlmann in Appingedam van start. Burgemeester Meindert Schollema van Pekela speldde hem in het museum de versierselen van Ridder in de Orde van Oranje-Nassau op.
In de jaren 60 werkte hij veel naar landschap en dieren in de omgeving van Waddinxveen; uit deze periode stamt deze tekening.

John Frederick Herring Sr.

John Frederick Herring Sr. (1795-1865) – De plattelandsherberg, olieverf 94 x 129 cm (1840)

Rond het midden van de 19e eeuw was Herring Sr. een populaire romantische schilder van scènes waarin vooral paarden de hoofdrol spelen. Gravures ‘gestoken’ n.a.v. zijn schilderijen werden zo goed verkocht dat bij zijn leven zijn zoon soortgelijk werk begon te produceren, maar niet zo heel veel toe wist te voegen aan wat zijn vader al deed. Deze afbeelding zouden we nu gemakkelijk wegzetten onder de noemer nostalgische idylle, en inderdaad ziet het erf er aangeharkt uit met elke diersoort zijn eigen hoekje, terwijl in werkelijkheid alles ongetwijfeld door elkaar liep. We kunnen het schilderij, gemaakt in een tijd waarin het Britse imperium op haar hoogtepunt was, ook zien als een weergave van het toenmalige gedachtegoed.

Rond deze tijd was men in Engeland al druk doende met de veredeling van huisdierrassen. Lokale rassen werden met elkaar of met geïmporteerde varkens gekruist, wat resulteerde in specifiek omschreven rassen tegen het einde van de 19e eeuw. Tussen de eeuwwisseling en de 30er jaren ontstonden de bekende Britse rassen als het Berkshire varken, de British saddleback, en de Gloucestershire Old Spot. De laatste werd ook de ‘orchard pig’ genoemd, omdat deze vaak in appel- en peerboomgaarden gehouden werd, waar het zich voedde met gevallen fruit en bladeren (naast afval van de melkerijen en uit de keuken), en waarvan men beweerde dat de cirkelvormige ‘spots’ blauwe plekken waren door het vallend fruit.

Onbekende maker VII

Onbekende maker VII - Varkens, Rundle Mall, Adelaid, Australië. Brons, levensgroot (1999)

Annemarie de Groot

Annemarie de Groot (Nederland 1952) - Ode aan de varkens, acryl 120 x 140 cm

De reden dat ik af en toe varkens schilder heeft te maken met jeugdherinneringen. Mijn hele jeugd heb ik met een knuffelvarken geslapen. In die tijd, de vijftiger jaren had je bijna alleen maar beren. Mijn knuffel is nog een keer door mijn oma voorzien van een nieuwe huid van geel ribstof, omdat de vulling eruit stak. Ik kende hem eerst niet terug en huilde tranen met tuiten, maar hij bleef toch mijn grote vriend. Nu ligt hij in een doos op zolder, 55 jaar oud.

Een oom had een boerderij in Onstwedde en als we daar waren hing ik rond bij de varkensstal, sprak met de varkens en mocht biggetjes in mijn armen houden. Mijn oma woonde vlakbij een slachthuis, en toen mijn broertje en ik ongeveer 7 jaar oud waren, gingen we er een kijkje nemen. We hadden uit de verte soms doordringend gekrijs gehoord en dat had onze nieuwsgierigheid gewekt. Bij de ingang aangekomen brak een varken los en stormde recht op ons af! Wij zetten het op een lopen, met het varken achter ons aan (misschien zag het in ons medevluchtelingen), tot in de portiek van mijn oma’s huis. Toen wij bovenaan de trap stonden knorde het varken hard alsof het ook naar boven wilde. Mannen van het slachthuis namen het luid krijsende varken weer mee. Het mocht alleen in leven blijven als we het zouden kopen, maar oma was niet over te halen.

Annemarie de Groot


www.annemariedegroot.nl

Henri de Toulouse-Lautrec

Henri de Toulouse-Lautrec (Frankrijk 1864-1901) – Copulerende varkens, tekening.

Henri Marie Raymond graaf de Toulouse-Lautrec-Monfa was schilder, affiche-ontwerper, graficus en vooral chroniqueur van de Belle Epoque. Hij was ook de ‘decadente aristocraat’ die er genoegen in schiep de politieke wanorde, de hypocrisie en vunzigheid van zijn tijd te verbeelden. Zelf mismaakt en deel uitmakend van het Parijse nachtleven, toonde hij de maatschappellijke verschoppelingen in hun intiemste, meest eenzame momenten.

In dit tekeningetje heeft hij de copulerende varkens iets menselijks gegeven, zoals de uitdrukking op de koppen en het geslachtsdeel van de beer.

Kees Jansen

Zeug met biggen, ‘s-Hertogenbosch. Brons, lengte 350 cm, hoogte 160 cm (1979)
Bella, Castelnuovo Rangone, Italië. Brons, hoogte 80 cm (1997)

Twello in totaal 10 bollen met varkens, hoogte 65 cm (1999)

Kees Jansen (Nederland 1946)

Foto's: Ton van Etten


In 1977 kreeg ik de opdracht van de Vereniging van Varkenshouders van de N.C.B. om een monument te maken ter ere van het Brabantse varken, dat op het plein voor het Provinciehuis Noord-Brabant in Den Bosch een plaats zou krijgen. Ik hield van het grote contrast tussen het zo aardse dier en het “deftige” Provinciehuis. Om aan het torenhoge bestuursgebouw en het immense plein voldoende tegenwicht te bieden ontwierp ik een meer dan levensgroot beeld, een compositie van losse elementen die samen een compacte eenheid vormden. Ik koos voor een staand varken waardoor de grootst mogelijke monumentaliteit ontstaat, en daaromheen de biggetjes in variërende houdingen. De zeug en biggetjes bestudeerde ik bij Toon Aarts. Hij leefde heel dicht bij zijn beesten. Zo sliep hij in het stro bij een zeug die moest biggen, met zijn hoofd op haar buik. Dan was hij zeker op tijd om te helpen. Voor de laatste detaillering had ik twee weken mijn model te gast in een afgetimmerd stuk van mijn atelier. De biggetjes bestudeerde ik bij een varkenshouder in de stal tussen de toom.

In 1996 kreeg ik van het Productschap Vee en Vlees de opdracht om een varkensbeeld te ontwerpen dat zou worden geplaatst op het Piazza Cavazzuti in Castelnuovo Rangone in Italië. Na bezoek aan de piazza besloot ik een rennend varken te maken. Om de suggestie van beweging zo levendig mogelijk te houden koos ik voor een stand van pootjes die misschien niet "realistisch” is, maar wel de illusie van rennen sterk uitdrukt.

Voor het varkensmonument in het voetgangersgebied in het centrum van Twello leek het me mooier om een beeld te maken met verschillende vrijstaande delen, zodat voetgangers er tussendoor kunnen lopen. Ik koos voor de sokkels in bolvorm zodat de levendigheid van de biggetjes tot en met de sokkel doorloopt.

Kees Jansen


www.keesjansen.nl

Andy Warhol

Andy Warhol (1928 - 1987) - Fiesta Pig, zeefdruk (1979)

Kunstenaar, cineast en publicist Warhol werkte tevens als muziekproducent en acteur. Met een achtergrond als commerciële illustrator werd hij één van de protagonisten van de Pop art in de VS in de jaren 60 van de vorige eeuw, en werd de Silver Prince of Pop genoemd. Hij is vooral bekend om zijn vlakke, contrastrijke schilderijen en zeefdrukken van verpakte, alledaagse objecten zoals soepblikken (Campbell’s Soup) en bloemen, en de banaan op het album The Velvet Underground and Nico uit 1967. Ook maakte hij zeefdrukken van beroemdheden als Marilyn Monroe, Elvis Presley, Judy Garland, en Elizabeth Taylor. Hij werkte in de New York werkplaats the Factory, een ontmoetingsplaats voor kunstenaars, travestieten, fotomodellen, junks en iedereen met enige artistieke pretentie, en berucht om de met veel drank en drugs omgeven feesten.

Aan deze feesten lijkt de afbeelding te refereren: een ‘feestvarken’ die de resten van het drankgelag opdrinkt. Varkens zijn dol op drank en drugs, vele zijn de verhalen over varkens die verslaafd raakten. Een voorbeeld over de verwantschap tussen mens en varken... ‘Feestvarken’ heet een jarige , maar van oorsprong was dit de benaming voor een gebraden varken die, met een appel in zijn bek, geserveerd werd als feestmaal.