Johan Dijkstra

Johan Dijkstra (Nederland 1896 –1978) Boer met varkens, potlood 23 x 40 cm

Dijkstra geldt als een van de belangrijkste Groninger kunstenaars van de twintigste eeuw. Met Jan Altink was hij in 1918 oprichter van Groninger Kunstkring De Ploeg. Enkele jaren later gaf hij zich over aan het Expressionisme, volgens critici niet met overweldigend succes. In 1926 werd hij leraar bij een tekenvereniging van Groninger studenten, werk dat hem ruimte gaf vrij te zijn om te schilderen en beeldhouwen. Hij schilderde beelden van het Groninger plattelands- en stadsleven en portretten van de Ploegleden en vanaf 1930 stortte hij zich op de monumentale kunsten, maakte een muurschildering in het stadhuis van Groningen en leerde van Duitse glasschilders de techniek van het brandschilderen. Zijn eerste grote monumentale opdracht van voor de Tweede Wereldoorlog was het vervaardigen van de ramen voor de aula van de Rijksuniversiteit. Na de oorlog volgden glasopdrachten in Dordrecht voor de Grote Kerk, Coevorden en voor de Geertekerk in Utrecht. Hij ontwierp hij mozaïeken voor Manchester en Malmö en nam hij deel aan tentoonstellingen van De Ploeg in New York, Oldenburg en de Biënnale van Venetië. Zijn laatste levensjaren waren niet de gelukkigste. Na het overlijden van zijn vrouw Marie stokte zijn productie en zwierf wat rond door de straten van Groningen. Als kunstrecensent voor het Nieuwsblad van het Noorden werd hij steeds feller, wat hem vriendschappen kostte.

Deze potloodtekening laat de hem op zijn best zien, krachtig en aards. Het heeft ook een nostalgische kant, de boer te midden van zijn varkens, voer uitgietend in de voedertrog. In de emmer zat het ‘swill-voer’, afvalresten van menselijk eten zoals aardappels, spoeling uit de jeneverindustrie, karnemelk en wei, afval van de kazenmakerij. Dat alles werd tot een brij gekookt in de ‘swienepot’, een reusachtige kookpot die in het stookhok stond, een losstaand bijgebouw bij de boerderij. Later werd swill-voer om hygiënische redenen verboden omdat toegevoegd vleesafval tot trichinenbesmetting kon leiden, een voor mensen dodelijke ziekte. Ook de huisslacht is tegenwoordig verboden.